- ตอน ๕ -

           ...การปฏิวัติประชาธิปไตยสมัยรัชกาลที่ 7 ซึ่งประสบความสำเร็จอยู่ในระยะเวลาสั้น ๆ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีส่วนสำคัญที่สุดอยู่ส่วนหนึ่ง และถ้าไม่ได้รับความช่วยเหลือสนับสนุนจากพระองค์ท่านแล้วการปฏิวัติครั้งนั้นอาจล้มเหลวโดยสิ้นเชิงก็เป็นได้

            พระราชบันทึกฉบับหนึ่งของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงรัฐบาลและสภาผู้แทนราษฎร เมื่อ พ.ศ.2475 มีข้อความ  ตอนต้นว่า

            “ ก่อนอื่นหมด ข้าพเจ้าขอชี้แจงเสียโดยชัดเจนว่า เมื่อพระยาพหลฯ และคณะผู้ก่อการฯ ร้องขอให้ข้าพเจ้าอยู่ครองราชย์สมบัติเป็นพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญนั้น ข้าพเจ้ายินดีรับรองก็เพราะเข้าใจและเชื่อมั่นว่า คณะผู้ก่อการฯ ต้องการจะสถาปนาการปกครองแบบ “ประชาธิปไตย” หรือ Democratic Government ตามแบบอย่างของประเทศอังกฤษและประเทศอื่น ซึ่งมีพระมหากษัตริย์ปกครองภายใต้อำนาจอันจำกัดโดยรัฐธรรมนูญ”

           จะเห็นได้ว่า พระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวที่จะทำการปฏิวัติประชาธิปไตยนั้น ในด้านประมุขแห่งรัฐแล้ว ก็เพื่อรักษาระบอบพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ (Constitutional Monarchy) ตามแบบอังกฤษและประเทศอื่นที่มีการปกครองระบอบนั้น

  

          แต่การที่ทรงขัดแย้งกับคณะราษฎรก็ไม่ได้ขัดแย้งกันในปัญหาพระมหากษัตริย์สมเด็จพระปกเกล้าฯ กับคณะราษฎรมีความเห็นตรงกันในปัญหานี้ ข้อขัดแย้งอยู่ที่ว่าสมเด็จพระปกเกล้าฯ ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะทำให้อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน ถ้าอำนาจอธิปไตยซึ่งคณะราษฎรยึดกุมไว้นั้นนำไปใช้ให้เป็นไปตามความต้องการของปวงชนแล้ว พระองค์ท่านก็จะทรงเห็นชอบด้วย ดังพระราชหัตถเลขาตอนหนึ่งว่า

 

 

            “ข้าพเจ้าได้พูดไว้นานแล้วว่า ข้าพเจ้าจะยอมสละอำนาจของข้าพเจ้าให้แก่ราษฎรทั้งปวง แต่ไม่สมัครที่จะสละอำนาจให้แก่บุคคลใดบุคคลหนึ่ง หรือคณะใดคณะหนึ่ง เว้นแต่ว่าเป็นความประสงค์ของประชาชนอันแท้จริงเช่นนั้น” 
  
            อย่างไรก็ดี ความล้มเหลวของการปฏิวัติประชาธิปไตยครั้งนั้นและความขัดแย้งระหว่างสมเด็จพระปกเกล้าฯ กับคณะราษฎรในปัญหาอำนาจอธิปไตยก็มิได้กระทบกระเทือนความมั่นคงของสถาบันพระมหากษัตริย์ประการใดเพียงแต่สมเด็จพระปกเกล้าฯ ทรงสละราชสมบัติ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติสืบสันตติวงศ์ต่อไป สถาบันพระมหากษัตริย์มีความมั่นคงดังเดิม
  

            จากที่กล่าวมาจะเห็นได้ว่า การปฏิวัติประชาธิปไตยซึ่งดำเนินการโดยพระมหากษัตริย์และเจ้านายและขุนนางผู้ใหญ่นั้นเป็นไปเพื่อความมั่น

คงของสถาบันพระมหากษัตริย์

        ในตอนก่อนเราชี้ให้เห็นว่า ความไม่มั่นคงของสถาบันพระมหากษัตริย์เริ่มมีขึ้นเมื่อมหาอำนาจเจ้าอาณานิคมคุกคามเอกราชของประเทศไทยอย่างรุนแรงในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ โดยเฉพาะในสมัยรัชกาลที่ 5 ครั้งนั้นถ้ามหาอำนาจยึดประเทศไทยได้ ความมั่นคงของสถาบันพระมหากษัตริย์ก็จะสูญสิ้นหรือลดลงอย่างมาก ดังตัวอย่างในประเทศเพื่อนบ้าน แต่ด้วยพระราชปรีชาญาณของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประเทศไทยก็ผ่านพ้นอันตรายจากมหาอำนาจไปได้ สถาบันพระมหากษัตริย์ดำรงความมั่นคงต่อไป  และเราได้ชี้ว่า ความมั่นคงของสถาบันพระมหากษัตริย์ได้รับความกระทบกระเทือนอยู่บ้างในช่วงของการปฏิวัติประชาธิปไตย แต่จะกระทบกระเทือนอย่างไรนั้น จะต้องดูสภาพความเป็นจริงของกระบวนการปฏิวัติประชาธิปไตยอย่างรอบด้านและละเอียดถี่ถ้วน จึงจะมองเห็นและเข้าใจอย่างถูกต้องได้

         แต่เราจำเป็นต้องขอย้ำไว้ในที่นี้ด้วยว่า เมื่อพูดถึง การปฏิวัติประชาธิปไตย เราหมายถึงจินตภาพ (Concept) ของศัพท์วิชาการ (Technical term) ของคำนี้ในวิชารัฐศาสตร์ อันได้แก่การเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบเผด็จการรูปใดรูปหนึ่งเป็นระบอบประชาธิปไตย การปกครองระบอบเผด็จการนั้นมีหลายรูป เช่น ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ระบอบเผด็จการทหาร ระบอบเผด็จการฟาสซิสต์ ระบอบเผด็จการรัฐสภาเป็นต้น การเปลี่ยนแปลงระบอบเผด็จการเหล่านี้เป็นระบอบประชาธิปไตย คือ การปฏิวัติประชาธิปไตย (Democratic Revolution) ซึ่งในศัพท์วิชาการในวิชารัฐศาสตร์ เราหมายถึงจินตภาพนี้เท่านั้นโดยไม่เกี่ยวกับจินตภาพอื่นของปฏิวัติประชาธิปไตย ซึ่งมีผู้ให้ความหมายไปต่าง ๆ นานาตามที่นึกคิดเอาเอง เช่น หมายถึงรัฐประหาร หมายถึงการยึดอำนาจ หมายถึงวิธีการรุนแรง กระทั่งหมายถึงทำลายสถาบันพระมหากษัตริย์และหมายถึงสายโซเวียต เป็นต้น เหล่านี้เป็นจินตภาพปฏิวัติประชาธิปไตยที่หลายคนกำหนดขึ้นเองตามอำเภอใจ ซึ่งนอกจากจะไม่เอื้อเฟื้อแก่ศัพท์วิชาการแล้ว ยังน่าขายหน้าแก่ชาวต่างประเทศและแก่ผู้รู้ในบ้านเราเองอีกด้วย บางคนไปไกลถึงกับกล่าวว่า คำว่า “การปฏิวัติประชาธิปไตย” นั้นไม่มี คนบางคนตั้งขึ้นมาเอง ก็ประธานาธิบดีมากอสเขียนหนังสือเล่มใหญ่เล่มหนึ่ง ให้ชื่อว่า The Democratic Revolution is the Philippines (การปฏิวัติประชาธิปไตยในฟิลิปปินส์) ท่านผู้นี้ตั้งคำนี้ขึ้นมาเองหรือ ?

           ฉะนั้น เมื่อพูดถึงคำว่า การปฏิวัติประชาธิปไตย เราขอให้พูดในฐานะเป็นศัพท์วิชาการ (Technical term) ของวิชารัฐศาสตร์เพื่อจะได้เกิดประโยชน์แก่การพิจารณาปัญหาของชาติบ้านเมือง แม้คำอื่น ๆ ที่เป็น Technical term เราก็ขอให้พิจารณาด้วยทัศนคติเช่นนี้ ปัญหาของชาติบ้านเมืองเป็นปัญหาใหญ่ ๆ ถ้าแม้แต่การใช้ถ้อยคำก็ไม่เอื้อต่อหลักวิชาการเสียแล้วจะพิจารณาปัญหาของชาติบ้านเมืองกันได้อย่างไร

            ในตอนก่อน เราได้กล่าวถึงการปฏิวัติประชาธิปไตยซึ่งกระทำโดยพระมหากษัตริย์ เจ้านายและขุนนางผู้ใหญ่ว่า นอกจากจะไม่

กระทบกระเทือนต่อความมั่นคงของสถาบันพระมหากษัตริย์แล้วยังเป็นการส่งเสริมความมั่นคงของสถาบันพระมหากษัตริย์อีกด้วย ถ้าการปฏิวัติประชาธิปไตยในสมัยรัชกาลที่ 5 ประสบความสำเร็จ หรือสมเด็จพระปกเกล้าฯ ทรงทำการปฏิวัติประชาธิปไตยสำเร็จตามที่ทรงตั้งปณิธานไว้แล้ว สถาบันพระมหากษัตริย์ของประเทศไทยจะมั่นคงที่สุด ชาวไทยจะไม่ต้องมากังวลห่วงใยต่อความมั่นคงของสถาบันพระมหากษัตริย์กันอยู่ในเวลานี้เลย
 

            ความมุ่งหมายของคณะ ร.ศ.130 คือ ยกเลิกระบอบพระมหากษัตริย์สมบูรณาญาสิทธิราชย์และเปลี่ยนแปลงเป็นระบอบพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญซึ่งครั้งนั้นหมายถึงระบอบประชาธิปไตย

            คณะ ร.ศ.130 ไม่มีความมุ่งหมายที่ยกเลิกสถาบันพระมหากษัตริย์ สิ่งที่คาดคิดอยู่บ้างก็คือถ้าหากมีความจำเป็นอย่างที่สุด ก็เปลี่ยนแปลงเพียงองค์พระประมุขเท่านั้น มิใช่เปลี่ยนแปลงสถาบันพระมหากษัตริย์เป็นสถาบันประธานาธิบดี แต่ คณะ ร.ศ.130 ก็ไม่เชื่อว่าต้องถึงกับเปลี่ยนแปลงองค์พระประมุข ดังบันทึกของ ร.ต.เหรียญ และ ร.ต.เนตร ผู้นำคนสำคัญของคณะ ร.ศ.130 กล่าวไว้ว่า

            “  ไม่เชื่อว่าจะต้องเปลี่ยนองค์พระประมุขของชาติ  เพราะคณะมีเหตุผลอย่างสมบูรณ์ที่ทำให้ถวายความเชื่อในพระเกียรติยศแห่งองค์พระประมุขว่า พระองค์ทรงสืบสายโลหิตมาแต่ตระกูลขัตติยะและทรงศึกษามาจากสำนักที่ทรงเกียรติอันสูงส่ง ณ ประเทศอังกฤษ   ซึ่งเป็นมารดาแห่งการปกครองระบอบประชาธิปไตย..หากคณะจักมีความจำเป็นที่สุดที่จะเดินหน้าจนถึงกับจะต้องเปลี่ยนองค์พระประมุขแห่งชาติแล้วไซร้...เช่นที่เคยมีการปรึกษาหารือกันภายในของแต่ละกลุ่มสมาชิกไว้ดังนี้ ฝ่ายทหารบกจะทูลเชิญทูลกระหม่อมจักรพงศ์ ฝ่ายทหารเรือจะทูลเชิญทูลกระหม่อมบริพัตร และฝ่ายกฎหมายกับพลเรือนจะทูลเชิญในกรมหลวงราชบุรี ”

            และวิธีการของการปฏิวัติประชาธิปไตยครั้งนั้น คณะ ร.ศ.130 ได้กำหนดไว้ว่าจะปฏิบัติการโดยสงบ มิให้มีการต่อสู้กันด้วยกำลัง โดยคณะปฏิวัติจะเข้าเฝ้าทูลเกล้าฯ ถวายหนังสือแด่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในวันถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา 1 เมษายน 2455 ดังบันทึกของ ร.ต.เนตร และ ร.ต.เหรียญ กล่าวไว้ว่า

            “ ยังเหลือเวลาประมาณ 50 วันเท่านั้นก็จะถึงวาระสำคัญของคณะปฏิวัติที่จะเบิกโรงดำเนินการทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายหนังสืออันเป็นประวัติศาสตร์ของชาติไทย แด่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวพระประมุขแห่งชาติด้วยคารวะอย่างสูง   โดยหัวหน้าคณะปฏิวัติ ณ ภายในอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ท่ามกลางพระบรมวงศานุวงศ์ และมวลอำมาตย์ข้าราชบริพารชั้นผู้ใหญ่ในพระราชพิธีศรีสัจจปานกาล คือถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาในต้นเดือนเมษายน ร.ศ.130 (พ.ศ.2455) อันเป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทยสมัยนั้น โดยมีกำลังทหารทุกเหล่าในพระนครพร้อมด้วยอาวุธ ซึ่งปกติทุกปีมาเคยตั้งแถวเป็นเกียรติยศรับเสด็จพระราชดำเนิน ณ สนามหญ้าหลังวัดพระแก้วโดยพร้อมสรรพ    และเฉพาะปีนี้ก็พร้อมที่จะฟังคำสั่งของคณะปฏิวัติอยู่รอบด้านอีกด้วย เพราะทหารทุกคน ณ ที่นั้นเป็นทหารของคณะปฏิวัติแล้วเกือบสิ้นเชิง........

             เมื่อตรวจสอบเจตนาและพฤติกรรมของคณะ ร.ศ.130 โดยละเอียดแล้วจะไม่พบเลยว่าคณะ ร.ศ.130 มีความมุ่งหมายจะยกเลิกสถาบันพระมหากษัตริย์ และนำเอาสถาบันประธานาธิบดีหรือสถาบันอื่นมาเป็นประมุขของประเทศแทน ตรงกันข้าม จะพบแต่การเชิดชูสถาบันพระมหากษัตริย์ ทั้งต้องการจะเชิดชูองค์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวให้สูงส่งยิ่งขึ้นด้วย โดยปรารถนาที่จะให้พระองค์ท่านทรงร่วมมือกับคณะโดยดำรงฐานะพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ ซึ่งเวลานั้นเรียกว่า “ลิมิเต็ดมอนากี” ดังคำให้การของ ร.อ.ขุนทวยหาญฯ หัวหน้าคณะต่อศาลทหารว่า
   

             “ เพียงแต่มีการหารือกันเพื่อทำหนังสือทูลเกล้าฯถวาย ในอันจะขอพระมหากรุณาธิคุณให้องค์พระมหากษัตริย์ ทรงปรับปรุงการปกครองให้สอดคล้องกับกาลสมัย โดยเปลี่ยนการปกครองเป็น ลิมิเต็ดมอนากี นอกจากนั้น สมาชิกของคณะ ร.ศ.130 บางคนเข้าร่วมการปฏิวัติประชาธิปไตย ด้วยความหวังที่จะดำรงไว้ซึ่งความเป็นพระประมุขของสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ด้วยเห็นว่าการปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์จะเป็นภัยแก่พระองค์ท่าน ในจำนวนนั้นมีอยู่คนหนึ่งชื่อ ร.ท. แม้น สังขวิจิตร ผู้บังคับกองร้อยมหาดเล็กรักษาพระองค์ ซึ่งสมเด็จพระมงกุฎเกล้าทรงโปรดปรานมาก และ ร.ท.แม้น   ก็ถวายความจงรักภักดีต่อพระองค์เสมอด้วยบิดาบังเกิดเกล้า ร.ต.เนตร บันทึกไว้ว่า    “   การร่วมปฏิวัติของเขา ก็คือความหวังที่จะดำรงไว้ซึ่งความเป็นประมุขของพระองค์ในภาวะอนาธิปไตย โดยเห็นว่า การปกครองแบบราชาธิปไตยนี้จะเป็นยาพิษแก่ราชบัลลังก์อย่างแน่แท้  ”
 
               

                                                             
            
                     (อ่านต่อตอนหน้า)